KOBIETY ŻOŁNIERZE W POWSTANIU STYCZNIOWYM

Bardzo doniosłe znaczenie miał liczny i bardzo czynny udział kobiet i dziewcząt w akcjach przygotowujących powsta­nie zbrojne 1863 roku. Bardziej jeszcze wymowne społecznie było ich bezpośrednie uczestnictwo jako żołnierzy w szeregach powstańczych.

Nie o wszystkich kobietach walczących w oddziałach po­wstańczych dotarły wieści nawet do współczesnych, większość bowiem z nich posługiwała się nazwiskami i imionami męskimi. O wielu kobietach bohaterkach zachowały się jedynie wzmianki bezimienne. I tak w Gazecie Lwowskiej podano, na przykład, że do pewnego oddziału piętnastoosobowego w Krakowie zgłosiły się dwie kobiety, że w bitwie, która odbyła się w la­sach Czernichowskich pod Igołomią, w Krakowskiem, wśród 150 poległych powstańców znajdowała się również kobieta, że w tejże bitwie do niewoli dostało się 100 powstańców, w tym trzy kobiety, że w oddziale kapitana Roenera walczyła kobieta nieznanego nazwiska, która podczas bitwy strzelała z gwintówki i która dostała się do niewoli.

Alfred Potocki wspominał w swych „Pamiętnikach" o ja­kimś młodziutkim ochotniku, który był dziewczyną, a Józef Benz z oddziału pułkownika Grudzińskiego zanotował w swych wspomnieniach, że w oddziale walczyła młoda, o bladej i piegowatej twarzy dziewczyna. Zachowało się też wzruszające opowiadanie o dziewczynie,, która wyruszyła na pole walki wraz z narzeczonym i zobaczywszy, że został śmiertelnie ranny, rzuciła się w wir walki, by go pomścić i sama poległa obok ukochanego.

Takich wzmianek o bezimiennych uczestniczkach powsta­nia jest sporo, ale i one nie mogą być podstawą do określenia, choćby w przybliżeniu, faktycznej liczby kobiet żołnierzy, które walczyły w szeregach powstańczych.

Zaledwie o kilkudziesięciu spośród nich zachowały się obszerniejsze relacje.